Người mẹ giáo dục ra hai học giả kiệt xuất Trình Hạo và Trình Di

Trình Hạo và Trình Di là hai học giả kiệt xuất thời Tống. Ngoài thiên phú bẩm sinh thì sự thành danh của họ không tách rời khỏi công phu giáo dục của người mẹ là Trình mẫu Hầu phu nhân. 

Hầu phu nhân sinh ra trong gia đình họ Hầu vào năm Cảnh Đức thời vua Tống Chân Tông. Hầu thị ngay từ khi còn nhỏ đã có trí tuệ hơn người, lại đọc qua nhiều kinh sách nên được cha rất yêu quý. Khi lớn lên một chút, Hầu thị đã thường xuyên đàm luận với cha về các việc chính sự, thơ văn. Cha bà thường cảm thán rằng: “Ta hận ngươi không phải là nam tử!”

Năm Hầu thị 19 tuổi, bà theo cha đến Trấn Giang sinh sống và gặp Trình Hướng lúc ấy đang là quan quan sát ở Trấn Giang. Ông cố của Trình Hướng từng làm Binh bộ thị lang thời vua Tống Thái Tông, tổ phụ của Trình Hướng từng giữ chức Thượng thư ngu bộ viên ngoại lang. “Tống sử” đánh giá Trình Hướng là người xuất chúng trong cả việc học và làm quan. Sau khi được mai mối, Hầu thị và Trình Hướng nên duyên vợ chồng.

Nghiêm khắc dạy con từ nhỏ

Vợ chồng Trình Hướng mặc dù sinh liên tiếp được 5 người con trai và 1 người con gái nhưng chỉ có 2 người con trai út là anh em Trình Hạo và Trình Di sống sót. Nhưng Hầu thị không chiều chuộng con, bà yêu thương nhưng vô cùng nghiêm khắc. Chỉ có Trình Hướng là chiều con hơn một chút.

Khi anh em Trình Hạo, Trình Di bắt đầu học đi, người trong nhà sợ chúng bị ngã nên thường bế trên tay mà không bỏ xuống cho chúng tự đi. Hầu thị sau khi nhìn thấy liền trách cứ: “Sợ con ngã thì bao giờ chúng mới biết đi?” Mỗi khi đến lúc ăn, Hầu thị đều để hai con ngồi cạnh mình ăn. Có hôm, người ở chuẩn bị món ngon nổi tiếng để cho Trình Hạo và Trình Di ăn, bà lập tức ngăn lại và nghiêm khắc nói: “Còn nhỏ tuổi mà đã thỏa mãn ham muốn của chúng thì lớn lên phải làm sao?”

Hầu thị vô cùng nghiêm khắc với hai con nên đôi lúc khiến Trình Hướng phát giận. Tuy nhiên, Hầu thị không vì thế mà thỏa hiệp. Bà còn giải thích thêm với chồng rằng: “Đứa trẻ hư thường là do người mẹ che đậy tội lỗi của chúng, còn người cha thì không biết sự tình, không có biện pháp cải sửa”.

Bà cho rằng đứa trẻ lớn lên không được hiền đức thường là bởi vì lúc nhỏ phạm lỗi, nhưng người mẹ thường xuất phát từ yêu chiều mà tìm cách che lấp đi.

Lấy mình làm gương để dạy con

Hầu thị đọc rất nhiều sách và am hiểu sâu sắc các đạo lý trong đó. Trong cách giáo dục Trình Hạo và Trình Di, bà dùng hành động của mình để làm gương cho các con.

Người chú của Trình Hạo và Trình Di không may mất sớm, để lại vợ và một người con còn nhỏ tuổi. Hầu thị đã đưa hai mẹ con họ đến nhà sống cùng, đồng thời coi người cháu như con của mình. Không chỉ vậy, Hầu thị còn đối đãi với người ở trong nhà và con cái của họ một cách từ ái. Có lần thấy con trách mắng người ở, bà nghiêm khắc nói: “Mặc dù phú quý nghèo hèn bất đồng nhưng đều là người như nhau”.

Bởi vì Trình Hướng bổng lộc không nhiều, hơn nữa cũng là vị quan thanh liêm, thường hay giúp đỡ người khác nên cuộc sống của Trình gia không khá giả. Hầu thị cần cù tiết kiệm, luôn lấy mình đi đầu làm gương. Bà ăn thanh đạm, không dùng gấm vóc xa hoa. Bản thân chính tất thì người khác sẽ chính, gia phong của Trình gia vì thế mà đoan chính nghiêm trang.

Mặc dù bản thân sống cần kiệm nhưng Hầu thị thường xuyên làm việc thiện. Bà thu nhận và nuôi dưỡng rất nhiều trẻ bị bỏ rơi. Bà nói: “Thấy người khác làm việc tốt việc thiện, phải coi như mình làm, trợ giúp người ta hoàn thành”. Trình Hạo sau này đã nói rằng: “Hai anh em chúng tôi, cả đời không chọn lựa cái ăn cái mặc, không nói lời ác trách mắng người khác, đó không phải thiên tính mà đó là điều được dạy dỗ. Mẫu thân thực sự là tấm gương sáng cho con cái trong việc quan tâm đến người khác và không quan tâm đến vật chất”.

Khuyến khích con đọc sách

Trình Hạo và Trình Di lúc nhỏ đều rất thông minh, cũng thường hay được người khác gọi là “thần đồng” nên có chút kiêu ngạo. Hầu thị biết điều ấy nên thường nói với con: “Thần đồng suy cho cùng cũng khó đạt được những điều lớn lao, muốn có tiền đồ thì phải dưỡng thành thói quen đọc sách thật tốt và siêng năng đọc sách”.

Trên sách của các con, Hầu thị thường viết dòng chữ “Ngã ái tích cần độc thư nhân”, mẹ yêu con siêng năng đọc sách. Kết quả là Trình Hạo và Trình Di đều tích cực đọc sách.

Không chỉ vậy, Hầu thị còn dựa vào tính cách và năng lực của con để khích lệ chí hướng của con. Trên sách của Trình Hạo bà viết “Điện tiền cập đệ trình duyên thọ” (ý nói sau này đỗ đạt làm quan), còn trên sách của Trình Di bà viết hai chữ “Xử sĩ” (người có học nhưng không ra làm quan). Bà cho rằng bản tính của Trình Di không thích hợp với quan tước. Bằng cách này, bà khích lệ chí hướng của hai người con. Về sau, quả nhiên như Hầu thị dự đoán, Trình Hạo lớn lên tích cực dự thi, cuối cùng đỗ tiến sĩ, còn Trình Di không tha thiết với các kỳ thi của triều đình nhưng lại rất tích cực trong việc mở trường học và giáo dục. 

Năm Hoàng Hựu Tống Nhân Tông, Hầu thị bị bệnh mà mất. Bởi vì cha và chồng bà vẫn đang làm quan, hơn nữa học vấn và nhân phẩm của họ đều tốt nên triều đình dựa theo quy định cũ phong bà làm Thọ an huyện quân. Lúc ấy, Trình Hạo 21 tuổi, Trình Di 20 tuổi đang theo Chu Đôn Di học tập. 5 năm sau khi mẹ mất, Trình Hạo có tên trong bảng vàng, làm quan ở huyện Hộ, còn Trình Di mở trường dạy học ở kinh thành. Hai anh em Trình gia danh tiếng nổi khắp kinh thành, cha của họ lại được thăng cấp từ quan huyện lên cai quản châu. Một nhà ba nhân tài, nổi tiếng triều đình.

Hoàng đế Nhân Tông đã hỏi các đại thần về Trình gia, biết được Trình gia được như vậy là do công lớn lao của Trình mẫu nên đã truy phong bà làm Thượng cốc quận quân, ban tặng khen thưởng. Một người mẹ bình thường đã dạy dỗ thành hai bậc thầy vĩ đại của triều nhà Tống, điều này được người đời xem là một truyền kỳ bất hủ. 

Theo Minghui.org
An Hòa biên tập

Xem thêm:

• Phương pháp dạy con thành người tài đức của mẹ Khổng Tử

Mời xem video: