Thịt cóc không độc nhưng cực dễ nhiễm chất kịch độc trong gan, trứng, da…

Thịt cóc không chứa độc tố, thậm chí được coi là nguồn thực phẩm bổ dưỡng, song rất dễ bị nhiễm độc từ nhựa cóc, gan, mật bị dập nát dính vào. Ước tính lượng độc tố trong 1 con cóc có thể gây chết 4-5 người khỏe mạnh. 

• Tự làm thịt cóc ăn, bé 4 tuổi và 11 tuổi tử vong thương tâm

Cả người lớn, trẻ em đều có nguy cơ bị ngộ độc từ cóc

Thêm một việc đau lòng khi 3 anh em ruột ở xã Ia Pal, huyện Chư Sê, tỉnh Gia Lai thương vong do ngộ độc sau khi ăn thịt cóc. Bé Siu N. (12 tuổi) làm thịt cóc, nấu cả thịt và trứng cóc cho cả hai em là Siu T. (6 tuổi) và Siu H. (4 tuổi) cùng ăn.

Khi được đưa đến Trung tâm Y tế huyện Chư Sê, bé Siu N. đã trong tình trạng ngừng tuần hoàn, ngừng hô hấp, đồng tử giãn tối đa, mạch không bắt được, huyết áp không đo được. Sau 30 phút hồi sức tích cực, bác sĩ xác định bệnh nhân tử vong, người nhà đưa về.

Hai em của Siu N. sau khi sơ cấp cứu được tiếp tục chuyển lên Bệnh viện Nhi Gia Lai, nhưng Siu H. đã tử vong trên đường đi, Siu T. kịp nhận viện điều trị tích cực tại Khoa Hồi sức tích cực chống độc Bệnh viện Nhi Gia Lai.

Chỉ chưa đầy hai tháng trước, tháng 10/2023, vẫn tại tỉnh Gia Lai đã ghi nhận việc 3 anh em ruột, lúc này từ 7-12 tuổi (ngụ tại làng Tai Pêr, xã Ia Hla, huyện Chư Pưh) tự làm thịt cóc ăn. Cả ba trẻ được phát hiện khi đã đau bụng dữ dội, nôn nói nhiều, mệt lả. Tại Trung tâm Y tế huyện Chư Sê, các bệnh nhân được chẩn đoán ngộ độc trứng cóc/rối loạn nhịp tim, may mắn không tử vong.

Không chỉ trẻ em, nhiều trường hợp là người lớn được ghi nhận là nạn nhân do chất kịch độc từ cóc. Cùng trong tháng 10 vừa qua, một nam thanh niên 24 tuổi, ở Quảng Bình, sau khi ăn thịt cóc được đưa vào cấp cứu tại Bệnh viện Hữu nghị Việt Nam – Cu ba Đồng Hới với biểu hiện khó thở, mạch chậm, đau bụng. Bệnh nhân được truyền dịch, rửa dạ dày, đặt máy tạo nhịp…, nhưng tử vong trong đêm do tình trạng ngộ độc quá nặng.

Tháng 10/2022, ba cha con nhà nghèo ở huyện Quỳnh Châu, tỉnh Nghệ An khi tìm thức ăn trưa, tưởng lầm trứng cóc là trứng ếch, nên mang về nấu ăn. Sau bữa trưa, cả ba cha con bị đau bụng dữ dội, nôn mửa. Sau khi được cấp cứu, hai con nhỏ 4 tuổi, 6 tuổi may mắn qua cơn nguy hiểm, riêng người cha có dấu hiệu suy thận cấp, cần được điều trị lọc máu.

Chất độc trong cóc có thể cùng lúc gây chết 5 người lớn

Thịt cóc được xác định không độc, thậm chí rất giàu dinh dưỡng. TS. Lâm Quốc Hùng, Cục An toàn thực phẩm, Bộ Y tế cho biết hàm lượng chất dinh dưỡng trong thịt cóc cao hơn thịt bò, thịt lợn (53,37% protit, 12,66% lipit, rất ít gluxit), đặc biệt có nhiều axit amin cần thiết (asparagine, histidine, tyrosine, methionine, leucine, isoleucine, phenylalanine, tryptophan, cystein, threonine..) và nhiều chất vi lượng (mangan, kẽm…).

Do đó, thịt cóc được dùng làm thực phẩm bổ dưỡng cho người già; hỗ trợ, tăng cường dinh dưỡng sau ốm dậy; hỗ trợ điều trị trẻ em suy dinh dưỡng, chán ăn, chậm lớn, còi xương, cam tích, lở ngứa… dưới dạng ruốc, bột hoặc thịt tươi dùng để nấu cháo, làm chả cóc…

Trong đông y và dân gian, nhựa cóc, gan cóc được sử dụng để chống sưng, tiêu viêm dưới dạng cao, dùng ngoài da (da chưa bị tổn thương) điều trị nhọt độc, đầu đinh, sưng tấy…

Các chất độc của cóc tập trung chủ yếu trong nhựa cóc (ở tuyến sau tai, tuyến trên mắt và các tuyến trên da cóc), trong gan, mật, trứng.

Độc tố của cóc là hợp chất bufotoxin gồm nhiều chất như 5-MeO-DMT, bufagin, bufotaline, bufogenine, bufothionine, epinephrine, norepinephrine, serotonin… Trong đó, bufagin tác động đến tim mạch như nhóm glycoside tim mạch; bufotenine gây ảo giác; serotonin gây hạ huyết áp… Thành phần độc tố cũng thay đổi tuỳ theo loài cóc. Cóc tía (cóc có mắt mầu đỏ) được coi là độc nhất.

Độc tố dính vào da có thể gây ra dị ứng, dính vào niêm mạc mắt sẽ gây bỏng rát, phù nề niêm mạc. Độc tố xâm nhập vào cơ thể qua đường tiêu hóa gây ra ngộ độc cấp tính, có thể gây nôn ói, tiêu chảy…, nặng hơn có thể gây ngừng tim và tử vong.

Do thịt cóc không độc nên ngộ độc thực phẩm do độc tố cóc xảy ra do ăn thịt cóc bị nhiễm độc tố, do nhựa cóc, gan, mật bị dập nát dính trên thịt cóc; có trường hợp trực tiếp ăn gan, trứng cóc. Lưu ý, độc tố bufotoxine có trong gan, trứng, da và dịch nhựa cóc rất bền với nhiệt độ nên không bị phá hủy khi đun nấu. Ước tính lượng bufotoxine trong 1 con cóc có thể gây chết 4-5 người khỏe mạnh.

Triệu chứng ngộ độc thường xuất hiện từ 1 – 2 giờ sau khi ăn (có thể sớm hơn nếu uống rượu, bia) với các biểu hiện như chướng bụng, đau bụng trên rốn kèm nôn mửa dữ dội; có thể bị tiêu chảy; hồi hộp, đánh trống ngực, tim đập nhanh. Sau đó, người bị ngộ độc loạn nhịp tim, rung thất, truỵ tim mạch. Huyết áp lúc đầu cao sau đó tụt.

Người nhiễm độc có thể bị rối loạn cảm giác (đau như kim chích ở đầu ngón tay, chân, tê môi), chóng mặt, ảo giác, vã mồ hôi lạnh, tăng tiết nước bọt, có thể khó thở, ngừng thở, ngừng tim; bí đái, thiểu niệu, vô niệu và nặng dẫn đến suy thận cấp.

Theo đó, khi phát hiện nạn nhân có dấu hiệu ngộ độc, cần gây nôn chủ động và nhanh chóng đưa đi bệnh viện để cấp cứu.

TS. Hùng khuyến cáo nến cần sử dụng thịt cóc, chỉ nên sử dụng những sản phẩm của cóc đã qua chế biến dưới dạng thực phẩm, thuốc đã được các cơ quan chức năng cho phép lưu hành.

Nếu muốn sử dụng thịt cóc để ăn cần loại bỏ cóc tía (cóc có mắt mầu đỏ), làm thịt theo đúng hướng dẫn: cắt bỏ đầu dưới hai tuyến mang tai, chặt 4 bàn chân, lột da trong chậu nước, khoét bỏ hậu môn, loại bỏ hết ruột, trứng, gan, mật, rửa sạch thịt cóc nhiều lần dưới vòi nước sạch.

Chỉ lấy thịt, xương để chế biến thành thực phẩm, tuyệt đối không ăn trứng và gan cóc; khi làm thịt cóc thì tuyệt đối không để da, nội tạng, nhựa cóc lẫn vào thịt cóc.

Xem thêm

Sừng tê giác: Thần dược hay lời đồn?