Lai lịch, ý nghĩa của tết Hàn Thực và tết Thanh Minh

An Hòa
•
Thứ Ba, 06/04/2021

Tết Thanh Minh cùng với tết Nguyên đán, tết Nguyên tiêu và tết Trung thu là bốn lễ tết truyền thống lớn nhất của người phương Đông nói chung và người Trung Hoa nói riêng. Tết Thanh Minh còn được gọi là tết Hàn Thực, chứa đựng ý nghĩa tâm linh và nhiều phong tục tập quán truyền thống của người xưa.

Lai lịch, ý nghĩa của tết Hàn Thực và tết Thanh Minh — Một phần bức “Thanh minh thượng hà đồ” của Trương Trạch Đoan (1085 – 1145). (Tranh: Wikipedia, Public Domain)

Theo truyền thuyết, tết Thanh Minh cổ truyền của người Trung Hoa bắt nguồn từ thời Tây Chu, đã có lịch sử hơn 2.500 năm. Nói đến Tết Thanh Minh, thì phải nói đến Tết Hàn Thực. Tại Trung Hoa, Tết Hàn Thực thường sau tiết khí Đông Chí 105 ngày, trước Tết Thanh Minh khoảng một, hai ngày. Do Tết Thanh Minh và Tết Hàn Thực gần nhau, vào Tết Hàn Thực dân gian có phong tục cấm lửa, ăn đồ nguội và tảo mộ, dần dần, Tết Hàn Thực và Tết Thanh Minh đã sáp nhập thành một và Tết Hàn Thực trở thành một tên gọi khác của Tết Thanh Minh.

Vì sao lại có tết Hàn Thực, cấm lửa và ăn đồ ăn nguội? Liên quan đến vấn đề này có một truyền thuyết như sau.

Trước khi Tấn Văn Công Trùng Nhĩ lên ngôi vua thứ 24 của nước Tấn – nước chư hầu của nhà Chu, ông đã phải sống lưu lạc ở nước ngoài để tránh bị hãm hại. Suốt thời gian sống lưu vong, Trùng Nhĩ đã bị sỉ nhục thậm tệ. Các đại thần vốn cùng Trùng Nhĩ chạy sang nước khác lánh nạn, phần lớn đều lần lượt tìm được lối thoát cho mình. Chỉ còn lại số ít người trung thành đi theo Trùng Nhĩ, trong đó có một người tên là Giới Chi Thôi. Một lần, Trùng Nhĩ đói đến nỗi ngất đi, để cứu Trùng Nhĩ, Giới Chi Thôi đã cắt thịt từ đùi của mình rồi nướng chín lên và đưa cho Trùng Nhĩ ăn. Mười chín năm sau, Trùng Nhĩ trở về nước Tấn làm vua, là Tấn Văn Công, một trong 5 vị bá chủ thời Xuân Thu nổi tiếng.

Sau khi lên cầm quyền, Tấn Văn Công đã phong thưởng rất hậu hĩnh cho những người đã cùng mình đồng cam cộng khổ, nhưng ông lại bỏ sót mất công lao của Giới Chi Thôi. Có người kêu oan cho Giới Chi Thôi trước mặt Tấn Văn Công, vì thế, Tấn Văn Công mới nhớ lại chuyện xưa, cảm thấy hổ thẹn và lập tức cử người đi mời Giới Chi Thôi đến triều định nhận phong thưởng, làm quan. Tuy Tấn Văn Công nhiều lần cử người đi mời, nhưng Giới Chi Thôi một mực từ chối đến.

Tấn Văn Công đành phải đích thân đi mời. Nhưng khi Tấn Văn Công đến nhà Giới Chi Thôi thì chỉ nhìn thấy cánh cửa đóng chặt. Giới Chi Thôi không muốn gặp mặt Tấn Văn Công nên đã cõng mẹ chạy trốn về núi Miên Sơn. Tấn Văn Công bèn điều động ngự lâm quân lên núi Miên Sơn tìm kiếm, nhưng không tìm thấy.

Có người hiến kế, dùng lửa thiêu đốt rừng núi, đốt 3 mặt rừng, để lại một mặt, như vậy thì khi lửa bùng cháy, Giới Chi Thôi chắc chắn sẽ ra. Tấn Văn Công nghe theo, đã hạ lệnh đốt rừng núi, không ngờ đám cháy kéo dài suốt 3 ngày 3 đêm. Sau khi đám cháy bị dập tắt, họ cũng không thấy Giới Chi Thôi ra. Tấn Văn Công lên núi thì phát hiện hai mẹ con Giới Chi Thôi đã chết, dựa vào một cây liễu lớn bị cháy sém. Tấn Văn Công hối hận mãi không thôi.

Để tưởng niệm Giới Chi Thôi, Tấn Văn Công đã chôn hai mẹ con họ dưới cây liễu bị cháy sém, và ra lệnh đổi tên núi Miên Sơn thành núi Giới Sơn. Đồng thời cho xây dựng đền thờ trên núi, và xác định ngày dùng lửa thiêu đốt rừng núi là tết Hàn Thực, công bố với thiên hạ. Hàng năm cứ đến tết Hàn Thực, thì cấm lửa, chỉ ăn đồ ăn nguội. Từ đó đã hình thành Tết Hàn Thực, một ngày lễ nổi tiếng trong cổ đại Trung Hoa.

Còn về tết Thanh Minh thì có truyền thuyết rằng, một ngày trước khi tròn một năm ngày Giới Chi Thôi qua đời, Tấn Văn Công ở dưới núi tiến hành lễ Hàn Thực, ngày hôm sau thì lên núi chính thức làm lễ tế. Khi lên núi, họ phát hiện ra cây liễu bị cháy sém, cũng là nơi Giới Chi Thôi bỏ mình đã sống trở lại, cành lá tươi tốt.

Tấn Văn Công thấy tình cảnh ấy thì cho rằng cây liễu là Giới Chi Thôi biến thành, bèn đặt tên cây liễu là cây liễu Thanh Minh. Và ngày này cũng được định là ngày tết Thanh Minh. Trong ngày này, yêu cầu mỗi gia đình người dân nước Tấn đều phải cắm cành liễu trên cánh cửa, tảo mộ, trồng cây liễu, bày tỏ tấm lòng nhớ nhung. Cũng từ đó, tết Hàn Thực và tết Thanh Minh đã trở thành ngày lễ trọng thể của người dân cả nước.

Mặc dù ngày sau lễ Hàn Thực được chỉ định là ngày tết Thanh Minh, nhưng vẫn có một số khu vực chọn tổ chức lễ Hàn Thực vào hai ngày trước của tết Thanh Minh. Nhưng đều có chung đặc điểm là cứ đến ngày tết Hàn Thực, người ta không đốt lửa nấu cơm mà chỉ ăn đồ nguội như bánh nhân táo đỏ, bánh làm bằng lúa mì, bánh trôi màu xanh. Còn cứ đến tết Thanh Minh thì người dân lại đến phần mộ của gia tộc để đốt tiền giấy, tảo mộ, đan cành liễu thành vòng tròn và đội trên đầu, hay cắm cành liễu trước và sau nhà để bày tỏ tưởng niệm.

Theo Vision Times tiếng Trung
An Hòa biên tập

Xem thêm: Tết trung thu và tập tục ăn bánh, ngắm trăng của cổ nhân

Mời xem video: