Thực hư về loại thuốc đầu tiên trên thế giới có khả năng điều trị cholesterol xấu

Minh Minh
•
Thứ Năm, 28/09/2023

Lượng cholesterol xấu càng cao thì bạn càng có nguy cơ bị xơ vữa động mạch, nhồi máu cơ tim, đột quỵ. Liệu các nhà khoa học đã thực sự tìm ra phương thuốc điều trị cholesterol xấu?

Cholesterol xấu vốn được cho là một hiện tượng không thể điều trị. Thế nhưng theo một nghiên cứu của Úc, muvalaplin có thể là loại thuốc đầu tiên trên thế giới có khả năng xử lý cholesterol xấu.

Nghiên cứu được công bố vào ngày 28 tháng 8 trên Tạp chí của Hiệp hội Y khoa Hoa Kỳ (JAMA) cho thấy sau hai tuần điều trị hàng ngày, muvalaplin có thể làm giảm tới 65% lipoprotein (a) hoặc Lp (a) – một chất di truyền liên quan đến cholesterol xấu.

Trên thế giới, cứ khoảng 5 người thì có 1 người trên toàn cầu có mức Lp(a) cao. Nồng độ huyết thanh ở mức trên 30 mg/dl có thể khiến con người tăng nguy cơ mắc bệnh tim và đau tim, mức trên 50 mg/dl sẽ làm tăng nguy cơ đột quỵ.

Tiến sĩ Stephen Nicholls, bác sĩ tim mạch, nhà nghiên cứu chính của nghiên cứu và là giáo sư tại đại học Monash, cho biết: “Về vấn đề điều trị Lp(a cao), một yếu tố nguy cơ đã biết của bệnh tim mạch, hiện các bác sĩ lâm sàng của chúng tôi không có công cụ hiệu quả nào cả”.

Theo nghiên cứu, muvalaplin là loại thuốc uống đầu tiên được thiết kế để đặc biệt nhắm vào Lp(a). Tiến sĩ Nicholls tin rằng loại thuốc này có thể là “kẻ thay đổi cuộc chơi”. Nó thậm chí còn được làm dưới dạng viên uống để các bệnh nhân có thể sử dụng dễ dàng hơn.

Tuy nhiên, nghiên cứu mới chỉ điều tra giai đoạn 1 của thử nghiệm lâm sàng (thử nghiệm về độ an toàn của thuốc) nên vẫn chưa thể chắc chắn liệu việc giảm Lp (a) bằng muvalaplin có thể đồng thời làm giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch hay không. Giai đoạn 1 của thử nghiệm lâm sàng chỉ có 89 người tham gia. Họ đều có thể trạng khỏe mạnh và được yêu cầu uống muvalaplin. Giai đoạn 2 của thử nghiệm đang diễn ra và dự kiến sẽ hoàn thành vào năm 2024.

Lipoprotein (a) là gì?

Lipoprotein(a) là một loại hạt lipoprotein mật độ thấp (LDL), thường được biết đến là chất mang cholesterol xấu. Các nhà nghiên cứu đã tranh luận về tính chính xác của việc mô tả lipoprotein mật độ cao (HDL) là “cholesterol tốt” và LDL là “cholesterol xấu”. Vốn dĩ cả hai loại cholesterol đều giống nhau, chỉ khác ở chỗ chúng được chứa trong các loại chất khác nhau – mà những chất mang này lại thực hiện các chức năng khác nhau. Một số nhà nghiên cứu cho rằng chất mang mới là yếu tố có hại chứ không phải cholesterol được vận chuyển bên trong.

Nếu mọi người thay đổi lối sống và chế độ ăn uống thì mức LDL bình thường cũng có thể bị thay đổi. Mặt khác, mức Lp(a) trong cơ thể vẫn cứ “yên vị” vì chúng vốn chỉ bị ảnh hưởng chủ yếu bởi gen. Vì vậy, chúng ta có rất ít phương pháp điều trị có khả năng làm giảm Lp(a).

Giống như tất cả các hạt LDL, nhiệm vụ của Lp(a) là vận chuyển cholesterol và chất béo từ gan đến các mô trong cơ thể. Một số chất này có thể dính vào thành mạch máu, khiến cholesterol mà chúng mang theo tràn ra ngoài và tạo thành mảng bám.

Lp(a) được tạo ra ở gan – nơi có một chuỗi protein gọi là apolipoprotein(a) được gắn vào hạt LDL. Chuỗi protein bổ sung này làm cho Lp(a) tăng khả năng kết dính, khiến chúng dễ dính vào nhau hoặc tích tụ ở thành mạch máu hơn.

Muvalaplin tác động thế nào tới Lipoprotein(a)?

Muvalaplin hoạt động trong cơ thể bằng cách ngăn chặn bước đầu tiên xảy ra ở gan và khiến các protein liên kết với nhau tạo thành chuỗi.

Các tác giả viết: “Phương pháp này bắt chước các biến thể xảy ra tự nhiên”. Những người có những biến thể này không thể khiến các protein tương tác với nhau, dẫn đến mức Lp(a) thấp tự nhiên.

Nghiên cứu đã theo dõi 89 người khỏe mạnh sử dụng muvalaplin với liều lượng khác nhau. Một nửa số người tham gia được dùng liều cố định, nửa còn lại dùng liều tăng dần.25 người tham gia được dùng thuốc giả dược.

Trong vòng 24 giờ sau khi những người tham gia dùng muvalaplin, các nhà nghiên cứu nhận thấy lượng Lp(a) có dấu hiệu giảm xuống. Những người tham gia dùng liều cao nhất có tốc độ thanh thải Lp(a) nhanh nhất.

Nhìn chung, mức giảm Lp(a) tổng thể ở những người tham gia đạt mức tối đa là 60% sau khi điều chỉnh tác dụng của giả dược. Khoảng 93% người tham gia dùng liều cao nhất có mức Lp(a) dưới 50 mg/dl sau khi điều trị.

Nghiên cứu từ Nghiên cứu Dân số Tổng quát Copenhagen ước tính rằng việc giảm Lp(a) xuống 50 mg/dl trong khoảng thời gian 5 năm có thể làm giảm 20% nguy cơ xảy ra biến cố tim mạch tái phát trong vòng 5 năm tiếp theo.

Nghiên cứu chủ yếu kiểm tra tính an toàn và khả năng dung nạp. Không ghi nhận trường hợp tử vong hoặc tác dụng phụ nghiêm trọng nào được báo cáo trong số 89 người tham gia dùng muvalaplin.

Những người tham gia dùng liều cố định thường gặp phải các tác dụng phụ như đau đầu, đau lưng và mệt mỏi. Những người tham gia tăng liều thì bị đau đầu, tiêu chảy, đau bụng, buồn nôn và mệt mỏi.

Các phương pháp điều trị khác cho Lipoprotein cao (a)

Ngoài muvalaplin, phương pháp tách lipoprotein cũng có thể làm giảm mức Lp(a).

Cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) đã phê duyệt phương pháp tách lipoprotein vào năm 2018. Thiết bị này có khả năng lọc và loại bỏ LDL khỏi máu, bao gồm cả Lp(a).

Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng phương pháp tách lipoprotein có thể làm giảm tới 75% mức LDL và Lp (a) ngay sau khi điều trị. Apheresis mãn tính có thể làm giảm sự tái phát của các biến cố tim mạch trong hai năm.

Một số loại thuốc khác vẫn đang được thử nghiệm lâm sàng, ví dụ như olpasiran – một loại thuốc trị liệu gen có tác dụng phá vỡ biểu hiện của Lp(a) trong cơ thể.

Bác sĩ dược và nhà khoa học nghiên cứu tim mạch James DiNicolantonio cho biết aspirin liều thấp cũng có thể làm giảm nguy cơ tim mạch ở những người có mức Lp(a) cao.

Một nghiên cứu của Nhật Bản năm 2002 cho thấy dùng 81 mg aspirin mỗi ngày có thể làm giảm nồng độ huyết thanh Lp(a) khoảng 80% ở những người có Lp(a) cao. Một báo cáo cho thấy aspirin có thể mang đến hiệu quả tốt hơn đối với những người có mức Lp(a) cao hơn (so với dân số nói chung). Các bài báo khác đã chỉ ra rằng aspirin liều thấp có thể làm giảm đáng kể nguy cơ mắc các biến cố tim mạch ở những người có Lp(a) cao. Tuy nhiên, cũng có một số nghiên cứu đưa ra kết quả trái ngược.