Liệu ông Tập Cận Bình có chính thức can dự vào chiến tranh Nga xâm lược Ukraine?

Tạ Điền
•
Chủ Nhật, 26/02/2023

Qua tròn năm cuộc chiến tranh Nga xâm lược Ukraine, cuối cùng giờ đây Đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ) dường như đang có những động thái cho thấy họ lo ngại cho thảm bại của Nga, vì hệ quả gây đe dọa sự tồn vong của chính họ. Liệu ĐCSTQ đã “ngả bài” cho lựa chọn chính thức can dự vào cuộc chiến?

shutterstock 634594754 — Tổng thống Nga Putin và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình. (Ảnh: plavevski / Shutterstock)

Chiến tranh Nga xâm lược Ukraine đã qua được một năm nhưng tình thế hai bên vẫn bế tắc. Nga đang duy trì tình hình ở hai bang Donbas miền đông Ukraine mà họ đã chiếm đóng hơn nửa năm nay, đồng thời ở miền nam Ukraine thì phong tỏa biển Azov và hai bang tiếp giáp Crimea, trong khi bắt đầu những trận chiến nhỏ nhưng khốc liệt với quân đội Ukraine tại các đô thị quan trọng ở phía đông bắc như thành phố công nghiệp Bakhmut. Ukraine đã sử dụng vũ khí do các nước NATO viện trợ chống lại một cách hiệu quả những nỗ lực của quân xâm lược Nga nhằm chiếm giữ toàn bộ Donbas, nhưng không có gì mới trong nhiều tháng sau cuộc tấn công Kharkov. Cả Nga và Ukraine đều đang chuẩn bị tấn công và phòng thủ cho trận chiến mùa xuân sắp tới, cả hai đều nhận thấy rằng đây có thể là một trận chiến quy mô lớn hơn và bi thảm hơn, vì vậy họ đã tăng cường chuẩn bị trước. Ông Biden đáp lại ông Putin qua truyền thông trong khi ĐCSTQ cũng đưa ra động thái và liên tục bị châu Âu và Mỹ cảnh báo không được chính thức can thiệp vào cuộc chiến và cung cấp vũ khí sát thương cho Nga.

Chuyến đi Kyiv của Tổng thống Mỹ Biden được nhiều người coi là hành động dũng cảm và hào hùng, nhưng thực tế không “vĩ đại” và “dũng cảm” đến thế, bởi cố vấn an ninh quốc gia Mỹ Sullivan tháp tùng đã nói rõ với công luận rằng trước khi lên máy bay đến Ba Lan, ông đã nói chuyện với người đồng cấp Nga và kể về chuyến đi, qua đó để Không quân Nga không vô tình gây nguy hiểm cho ông Biden nếu Nga không kích Kyiv. Tất nhiên, ông Putin cũng phải tránh gây nguy hại ông Biden để tránh xung đột giữa Mỹ và Nga. Dù thế khi ông Biden và ông Zelensky đi trên đường phố Kyiv, họ biết sẽ không có tên lửa Nga, nhưng Kyiv vẫn hú còi báo động không kích, cách làm dáng đó quá phô trương.

Các tuyên bố của ông Biden ở Kyiv và Ba Lan cho thấy lập trường của chính quyền Biden, đại ý là hệ quả cuộc chiến xâm lược của Putin giúp Ukraine trở nên hùng mạnh hơn về quân sự, cũng như khiến các nước dân chủ trên thế giới mạnh mẽ hơn; ông Biden nói rằng Mỹ sẽ không mệt mỏi mà sẽ ủng hộ Ukraine cho đến khi chiến thắng, ông Putin sẽ bị đánh bại; và ông Putin phải biết rằng Mỹ và các đồng minh của Mỹ sẽ tuân thủ Điều 5 của Hiệp ước NATO, nghĩa là tấn công vào một nước NATO đồng nghĩa tấn công NATO.

Tuyên bố của ông Putin và các bài phát biểu trước công chúng cùng ngày cho thấy Nga sẽ hoàn thành các nhiệm vụ theo kế hoạch từng bước và nhất quán; Nga sẽ nỗ lực hết sức để giải quyết khủng hoảng một cách hòa bình, nhưng đang chuẩn bị cho “kịch bản hoàn toàn khác” và sẽ có bước đi quan trọng vào nửa cuối tháng 2; lực lượng hạt nhân của Liên bang Nga sẽ được trang bị hơn 90% vũ khí hiện đại; Nga sẽ đình chỉ tham gia Hiệp ước vũ khí tấn công chiến lược và chuẩn bị nối lại thử nghiệm vũ khí hạt nhân. Điều đáng nói là ông Putin đã thách thức các nhà lãnh đạo cánh tả ở thế giới phương Tây, đề nghị họ đọc Kinh thánh, không còn coi lạm dụng trẻ em đến ấu dâm là bình thường và nên chú ý đến quan niệm gia đình “kết hợp nam nữ”.

Trận chiến ngôn luận giữa ông Biden và ông Putin vào cuối tháng 2 cho thấy lập trường của chính phủ mỗi bên, nhưng đã thực sự cảnh báo cho viễn cảnh khốc liệt về sự leo thang chiến tranh giữa Nga và Ukraine, thậm chí là khả năng xảy ra chiến tranh hạt nhân thế giới. Khi xung đột Nga-Ukraine leo vào xung đột Mỹ-Nga thì nhiều điểm nóng xung đột trên thế giới cũng nóng lên, từ eo biển Đài Loan đến khủng hoảng Ấn Độ-Pakistan, đối đầu Ả Rập-Israel, làm cho thế giới trở nên căng thẳng và bất an hơn. Đằng sau các cuộc xung đột và điểm nóng có thể thấy bóng ma của ĐCSTQ, từ việc đe dọa Đài Loan đến hỗ trợ Pakistan và Iran, vì vậy cộng đồng quốc tế phải hết sức cảnh giác.

Vào dịp kỷ niệm một năm Chiến tranh Nga-Ukraine, cuối cùng ĐCSTQ không thể tiếp tục che đậy mà phải thể hiện động thái và đã được đẩy lên ngọn sóng, qua đó các chính phủ châu Âu và Mỹ nhiều lần cảnh báo rằng ĐCSTQ không nên chính thức can thiệp vào chiến tranh và không được cung cấp cho Nga vũ khí sát thương. Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken trước đó cho biết có thông tin tình báo rằng Bắc Kinh đang xem xét cung cấp cho Nga những thứ có thể sát thương như vũ khí và đạn dược, nhưng “họ vẫn chưa vượt qua ranh giới đỏ”. Ông cảnh báo rằng một hành động như vậy sẽ gây hậu quả nghiêm trọng cho Trung Quốc. Công luận không thể không lo ngại ĐCSTQ có thực sự muốn can thiệp vào cuộc chiến này không? Ông Tập Cận Bình có muốn hay có dám chính thức can thiệp? Hậu quả can thiệp của ĐCSTQ là gì? Và nữa, với những điều kiện nào thì ông Tập Cận Bình sẽ quyết định chính thức can thiệp?

Trước hết, tác giả bài này cho rằng ĐCSTQ có khả năng can dự sâu, không chỉ vào “vũ khí phi sát thương” (chẳng hạn như lương thực quân sự, quần áo và bảo hộ quân sự, đạn dược, xe cộ, quét mìn, trinh sát chiến trường, trinh sát không gian, máy bay trinh sát không người lái…) mà còn về cái gọi là “vũ khí sát thương”. Chuyên gia chính sách an ninh người Mỹ Bradley A. Thayer cũng cho rằng ĐCSTQ đã bí mật hỗ trợ quân sự cho Nga. Vài tuần trước khi Nga bắt đầu xâm lược Ukraine, Bắc Kinh và Moscow đã tuyên bố thiết lập quan hệ đối tác “không giới hạn”. Về vũ khí sát thương, theo cam kết “hợp tác không giới hạn” của ĐCSTQ thì họ phải cung cấp rất nhiều vũ khí sát thương cho Nga, bao gồm xe tăng, xe bọc thép, tên lửa chống tăng, cùng nhiều loại tên lửa và máy bay không người lái. Biên giới đất liền Trung-Nga dài và có nhiều hải cảng, tuy nhiên chỉ việc vận chuyển tàu hỏa cũng dễ dàng ngụy trang và che giấu.

Xét cho cùng, ĐCSTQ là bên quen thuộc và rõ ràng nhất về vũ khí và thiết bị của Ukraine, bởi vì ĐCSTQ là khách hàng vũ khí lớn nhất của Ukraine sau khi Ukraine độc lập tách khỏi Liên Xô cũ: Trung Quốc nhập khẩu từ Ukraine hầu hết các trang thiết bị lục quân, hải quân và không quân (máy bay vận tải và chiến đấu, tàu chiến hải quân, tàu đổ bộ, tàu sân bay, tàu ngầm…). Sau này, trước chiến tranh ĐCSTQ cũng gần như độc lập hỗ trợ ngành công nghiệp vũ khí ở Ukraine. Giờ đây ĐCSTQ hỗ trợ Nga cung cấp vũ khí nhắm vào Ukraine sẽ là vấn đề rất nguy hiểm cho Ukraine. Vấn đề hạn chế duy nhất là về số lượng vũ khí mà ĐCSTQ có thể cung cấp cho Nga, vì kho dự trữ và sản xuất của chính Trung Quốc, và có thể họ lo ngại rằng tình trạng cung vượt cầu sẽ khiến họ rơi vào tình thế suy yếu về trang bị. Vì suy cho cùng thì ĐCSTQ phải luôn sẵn sàng đối mặt với những thách thức từ Mỹ, Nhật Bản, Đài Loan và Ấn Độ.

Hơn nữa, các nhà chiến lược và chính trị gia quân sự phương Tây có thể đã bỏ qua rằng nhiều thiết bị “dân sự”, chẳng hạn như máy bay không người lái, có thể gây chết người, nguy hiểm và có tính răn đe hơn so với các vũ khí “sát thương” như xe tăng và sức mạnh chiến đấu của pháo binh. Một phi đội máy bay không người lái phối hợp với pháo và bệ phóng tên lửa để dẫn đường và điều chỉnh điểm tác động của pháo có thể khiến sức mạnh tăng gấp bội, khiến uy lực của pháo binh thông thường ngang ngửa với tên lửa dẫn đường chính xác, trong khi chi phí tiết kiệm chỉ còn bằng một nghìn cho đến một phần mười nghìn!

ĐCSTQ và ông Tập Cận Bình sẽ cung cấp vũ khí sát thương cho Nga một cách công khai và với số lượng lớn hơn? Hậu quả của việc hỗ trợ công khai là gì? ĐCSTQ có sẵn sàng và có thể gánh chịu những hậu quả như vậy không? Đây là yếu tố then chốt quyết định ông Tập Cận Bình có dám chính thức can thiệp vào cuộc chiến Nga-Ukraine hay không.

Thứ trưởng Bộ Tài chính Mỹ Wally Adeyemo đã có bài phát biểu tại Hội đồng Quan hệ Đối ngoại vào cuối tháng 2, tiết lộ rằng Mỹ và các đồng minh sắp công bố thêm các biện pháp trừng phạt mới đối với Nga, đồng thời cảnh báo nếu Trung Quốc và công ty nào trên thế giới tiếp tục kinh doanh với Nga vi phạm lệnh trừng phạt của Mỹ, họ sẽ bị trừng phạt. Ông Adeyemo nói: “Chúng tôi đã thấy những mô hình đáng lo ngại ở một số nước, bao gồm một số nước láng giềng của Nga nơi Điện Kremlin đã tăng cường quan hệ tài chính và dòng chảy thương mại. Bắc Kinh không thể cung cấp cho Điện Kremlin những gì họ không có, bởi vì Trung Quốc không sản xuất chất bán dẫn tiên tiến mà Nga cần. Trong số chip kém tiên tiến hơn mà Nga mua từ Trung Quốc có gần 40% có vấn đề”.

Khi Ngoại trưởng Mỹ Blinken và Giám đốc Văn phòng Đối ngoại của ĐCSTQ Vương Nghị gặp nhau bên lề Hội nghị An ninh Munich vào giữa tháng Hai, họ đã có tranh cãi về vụ việc khinh khí cầu Trung Quốc đi vào không phận Mỹ. Ông Blinken đã cảnh báo Bắc Kinh rằng khi Moscow phát động cuộc chiến xâm lược Ukraine, “Sẽ có ảnh hưởng và hậu quả nếu Trung Quốc (ĐCSTQ) hỗ trợ một cách có hệ thống cho Nga về vật chất cũng như hỗ trợ trốn tránh các biện pháp trừng phạt”.

Đại diện cấp cao về đối ngoại của EU Josep Borrell tiết lộ, ông có cảnh báo ông Vương Nghị rằng nếu Trung Quốc cung cấp vũ khí sát thương cho Nga, thì “đối với chúng tôi là đã vượt qua ranh giới đỏ”. Tổng thống Volodymyr Zelensky của Ukraine cho biết đến nay chưa thấy dấu hiệu quân Nga xâm lược sử dụng vũ khí do Trung Quốc sản xuất, nhưng cảnh báo nếu Trung Quốc cung cấp vũ khí cho Nga để xâm lược Ukraine sẽ dẫn đến nguy cơ Thế chiến III. Nếu ĐCSTQ cung cấp cho Nga hỗ trợ quân sự quy mô lớn và vũ khí chết người thì không chỉ Mỹ và các nước NATO sẽ phản ứng dữ dội, mà Ukraine cũng sẽ phản đối mạnh mẽ. Khi đó, chắc chắn Ukraine sẽ hối hận vì đã giúp chế độ ĐCSTQ trở nên mạnh mẽ hơn vì từng cung cấp cho ĐCSTQ rất nhiều hệ thống và công nghệ vũ khí. Chuyên gia chính sách an ninh Bradley A. Thayer (người Mỹ) đã viết trên Epoch Times rằng nếu ĐCSTQ trắng trợn hỗ trợ quân sự cho Nga thì Chính phủ Mỹ và phe thân thiện trong dân chúng Mỹ sẽ buộc phải từ bỏ xu thế thân thiện với ĐCSTQ mà họ đã duy trì nhiều thập niên qua.

Điều đó có nghĩa là nếu ĐCSTQ dám công khai cung cấp vũ khí sát thương cho Nga với số lượng lớn, thì sẽ khiến Chính phủ và người dân Mỹ từ bỏ quan hệ thân với Trung Quốc, hệ quả là Trung Quốc sẽ hoàn toàn cắt đứt liên hệ với Âu Mỹ về mặt hệ thống tài chính, tiền tệ, chip máy tính… Khi đó hai nền kinh tế Mỹ và Trung Quốc sẽ tách rời hoàn toàn.

Sự phụ thuộc của Nga vào đồng USD, công nghệ phương Tây và thị trường phương Tây còn xa mới có thể so sánh được với sự phụ thuộc của Trung Quốc. Đến nay việc tách rời kinh tế Mỹ-Trung vẫn chỉ giới hạn ở lĩnh vực công nghệ cao, chip tiên tiến nhất chứ chưa cắt đứt hoàn toàn việc xuất khẩu hàng cấp thấp sang Mỹ, Trung Quốc vẫn được mua chip và công nghệ thông thường từ Mỹ, ngoại thương của Trung Quốc vẫn có thể được vận hành bằng hệ thống SWIFT của đồng USD và đồng euro, các quan chức cấp cao và giới tinh hoa của ĐCSTQ vẫn có thể sở hữu một lượng lớn tài sản ở châu Âu và Mỹ. Nhưng một khi biện pháp trừng phạt thực sự triệt để, chẳng hạn biện pháp như ở quy mô hiện tại đối với Nga được thực thi, khi đó toàn bộ nền kinh tế của Trung Quốc gồm thị trường chứng khoán, thị trường tiền tệ, thị trường trái phiếu có thể nhanh chóng suy sụp.

Tình thế tiến thoái lưỡng nan là vấn đề ĐCSTQ đang đối mặt. Việc ông Tập Cận Bình có dám chính thức can thiệp vào cuộc chiến Nga-Ukraine hay không còn phụ thuộc vào việc ĐCSTQ còn có thể thu được bao nhiêu ích lợi từ Mỹ và phương Tây, nếu ĐCSTQ cảm thấy có rất ít hy vọng hoặc không có chút hy vọng nào thì đành chọn bỏ tất cả trứng vào một giỏ. Tất nhiên, ông Tập Cận Bình và các lãnh đạo cấp cao của Trung Nam Hải cũng nên nhận thức rõ ràng rằng kết quả của hành động như vậy sẽ liên lụy lớn đến nền kinh tế Trung Quốc, tính mạng của ĐCSTQ và hủy hoại chính thể Đỏ mà họ đang bám theo.